Artrit, vücut tarafından üretilen, eklemlerde meydana gelen iltihabik bir durumdur. Ayak bileği, diz, el bileği vb. eklemlerin iltihaplanması ile birlikte eklemlerde ağrı, şişlik, kızarıklık ve hareket kısıtlığı gelişebilir. Bu hastalıklar,her yaştan insanın hayatında görülebilen ve sebep olduğu belirtiler nedeniyle hastaların sağlıklarını olduğu kadar sosyal hayatlarınıönemli ölçüde etkileyen ve hatta yaşam sürelerini kısaltabilen hastalıklardır.
Artrite yol açan hastalıkların oluşumunda en önemli faktörler olarak; genetik eğilim, hormonal faktörler, enfeksiyon, bazı ilaçlar, güneşışınları ve sigara bilinmektedir.
En sık rastlananı, bağışıklık sisteminin başta eklemler olmak üzere vücuttaki dokularda hasara neden olması sonucu ortaya çıkan ve kalıcı sakatlık/kısıtlılığa sebep olabilen kronik bir hastalık olan RomatoidArtrit olup Travmatikartrit, Osteoartrit (Eklem Artriti), Bakteriyel artrit, Kimyasal veya Hormonal düzen bozukluğundan kaynaklanan artrit ve Gut artriti gibi tipleri de vardır.
ROMATOİD ARTRİT (İLTİHAPLI ROMATİZMA)
Tanım:Romatoidartrit nedeni tam olarak bilinmeyen, özellikle eklemlerde simetrik artrit ile karakterize, vücudun diğer organ (kalp, akciğer, göz, deri) ve sistemlerini de tutabilen kronik seyirli bir hastalıktır.
Etiyoloji ve Risk Faktörleri:Romatidartritin nasıl oluştuğu tam olarak ortaya çıkarılamamakla birlikte genetik yatkınlığı olan bir kişinin; olayı tetikleyen çevresel faktörlerle karşılaşması ile bağışıklık sistemi bozulmakta, bu çevresel faktörler ortadan kalksa bile, bağışıklık sistemi bir kez bozulduğu için hastalık devam etmektedir. Sigara kullanımı ile Romatoidartrit riskindeki artış bazıçalışmalar ile gösterilmiştir. Romatoidartrit en sık 40-50 yaşlarında başlar ve kadınlarda erkeklerden 2-4 kat daha fazla görülür.
Belirtiler:Artrit dediğimiz olayda eklemlerde ağrı, şişlik ve tutukluk oluşmaktadır. Eklem yerlerinde ısı artışı da görülürken, kızarıklık beklenen bir bulgu değildir. Hastalık sıklıkla vücudun el, el bilekleri ve el parmak eklemleri ile ayak bileği ve ayak parmak eklemlerini tutar. Daha az sıklıkla da dirsek, diz, ayak bilekleri hastalıktan etkilenirken, kalça, omuz ve boyun eklemleri olaya çok az oranda katılırlar.
Hastalar özellikle sabah kalktıklarında ellerini kapatmakta zorluk çektiklerini ifade ederler. Biz bunu sabah tutukluğu olarak adlandırırız. Sabah tutukluğunun yarım saatten uzun sürmesi, hastalığa tanı konulabilmesi açısında önem taşımaktadır. Yorgunluk ve halsizlik sık karşılaşılan belirtilerdir.
Hastalığın ilerleyen dönemlerinde kalıcı eklem hasarları (deformite, sakatlıklar) görülebilmektedir.
Tanı:Romatoidartrit tanısı, dikkatli alınan bir öykü, fizik muayene bulguları ve laboratuvar testlerine dayanan kriterlere uygun olarak ancak ilgili uzman hekim (Romatolog veya Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Uzmanı) tarafından konulmalıdır.
Tedavi:Hastalığın nedeni henüz tam olarak bilinmediğinden, tedavi ile hastalık tamamen ortadan kaldırılamamaktadır.
Romatoidartritte tedavinin amacı, ağrıyı dindirmek, eklem harabiyetini ve diğer komplikasyonları önlemek ve hastaların günlük aktivitelerini sürdürmesini sağlamak şeklinde özetlenebilir. Tedavide birçok branş ve disipline ihtiyaç vardır.
Bu branş ve disiplinler ortak hareket etmeli ve birbirleriyle iletişim halinde olmadırlar. Romatoidartrit tanısının erken konulması ve hemen tedaviye başlamak ilk hedef olmalıdır. Hastalığı baskılayarak, hastanın yaşam kalitesini düzeltmek, günlük ve mesleksel aktivitelerini eksiksiz yerine getirebilmesini sağlamak çok önemlidir. Eklemlerde görülebilecek hasarları en aza indirmek ve hatta engellemek tedavideki en büyük amaçtır. Hastaya en uygun tedaviyi vermek gerekli kontrol sıklığını belirlemek için yeterli özen gösterilmelidir.
OSTEOARTRİT (KİREÇLENME)
Tanım:Osteoartrit (OA) esas olarak eklem kıkırdağı, bunun yanı sıra ligamanları(bağları) ve altındaki kemiği de etkileyen dejeneratif (hasarlayıcı) bir eklem hastalığıdır. Bu yapılardaki bozulma zamanla ağrı ve eklem hareketlerinde kısıtlanmaya neden olmaktadır. Önceden yaşlanmanın doğal bir sonucu olarak düşünülürken, son dönemde eklem yapısı, genetik, mekanik güçler ve diğer diz içi bağ hasarları gibi bir çok faktörün etkileşimi ile oluştuğu düşünülmektedir.
Sıklık ve Risk Faktörleri: Osteoartrit en sık görülen eklem hastalığıdır. Gelişmekte olan ülkelerde engelliliğe en sık neden olan on hastalıktan biridir. Yaşlanma ile ilişkilidir ve 40 yaşından sonra başlar. Özellikle diz ve eller olmak üzere, eklemlerde meydana gelen osteoartrit kadınlarda daha yaygın ve şiddetlidir. Kadınlar özellikle menopozdan sonra daha fazla risk taşırlar. Hormonların kıkırdak doku üzerine olumlu etki yaptığına dair çalışmalar vardır. Ağrılı eklemler genellikle hava koşullarına karşı hassastır.
Yağmurdan önce olduğu gibi, ısı azalmaları ve atmosfer basıncının düşmesi kişinin ağrı eşiğini azalttığı için hastaların ağrılarının şiddetinin artmasına neden olabilir. Bu da, osteoartritli kişilerin yağmuru nasıl tahmin ettiğini ve eklem ağrılarının neden nem ile bağlantılı olduğunu açıklamaktadır.
• Osteoartrit özellikle 60 yaşüzeri olanlar
• Aşırı kilosu bulunanlar
• Eklem hastalığı geçirenler
• Eklemin etkilendiği yaralanmalara maruz kalanlar
• Ekleme yönelik cerrahi müdahale yapılanlar
• Doğumsal eklem hastalıkları olanlar
• Mesleki olarak eklemlerini aşırı ve uzun süre zorlayanlarda osteoartrit (eklem kireçlenmesi) riski daha fazladır.
Belirtiler:Osteoartritle ilgili olarak en sık rastlanan bazı belirtiler şunlardır:
• Bir yada iki eklemde ağrı ve sertlik veya katılık hissi,
• Hareket sırasında eklemden kıtırtışeklinde ses gelmesi,
• Eklemin genişlemesi, deforme olması,
• Bazı durumlarda şişlik,
*Bu yakınmalar yavaş yavaş ortaya çıkar ve eklemin kullanılması ile kötüleşir.
Osteoartrit herhangi bir eklemde gelişebilirse de bazı eklemlerin hastalıktan etkilenmeye daha yatkın oldukları bilinmektedir. Boyun, bel, kalça, el parmakları, diz ve ayak parmaklarıosteoartritten en çok etkilenen eklemlerdir.
Tanı: Osteoartrit tanısı klinik ve radyolojik bulgulara dayanarak konulur. Osteoartrit hastalığını düşündüren belirtileri olan kişinin, konunun uzmanı hekim tarafından öyküsü alınır, kas iskelet sistemi muayenesi yapılarak, sorunlu eklemin radyolojik incelemesi ve gerekli laboratuvar testleri uygulanarak eklem sorununun osteoartritten mi yoksa başka bir nedene bağlı olduğu araştırılır. Bu incelemeler ile kesin tanı konulamıyor ise veya ekleminizde osteoartrit yanında eşlik eden başkaca bir sorunun varlığından şüpheleniliyor ise daha ileri tetkikler de gerekebilir. Örneğin; Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRI) veya Nükleer Tıp incelemeleri uygulanabilir.
Tedavi:Osteoartrit tedavisinde amaç semptomları azaltmak, engellilik gelişimini önlemek, yaşam kalitesini arttırmaktır. OA tedavisi kişinin gereksinimlerine ve yaşam tarzına göre uyarlanmalıdır. Tedavi günlük yaşamda eklemleri korumaya yönelik değişiklikler yapmakla başlar. Egzersiz önemlidir. Kilo vermek eklemlere binen yükü azaltacağından tedaviye yardımcı olacaktır. Ağrıyı azaltmak için sıcak veya soğuk uygulamalar, ağızdan ve/veya bölgesel olarak uygulanan ilaçlar ve çeşitli Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon (FTR) yöntemleri uygulanabilmektedir. Kaplıca tedaviside ağrının iyileştirilmesinde bir seçenek olabilir. Bu tedavilerden sonuç alınamazsa eklemlere yapılacak enjeksiyonlar veya cerrahi yaklaşımlar ağrıdan kurtulmaya ve günlük yaşamı sürdürmeye yardımcı olacaktır.
Eklemleriniz korumak için:
- Dik durmaya çalışınız. Dik duruş boyun, bel, kalça ve diz eklemlerini korur.
- Tezgâh yüksekliklerini öne eğilmenize gerek kalmayacak şekilde ayarlayınız.
- Alçak sandalye oturup kalkarken diz ve kalçaya fazla yük binmesine neden olur.
- Kolçaklı ve yüksek sandalye tercih ediniz.
- Ağrılıkları yerden gövdenize yakın tutarak kaldırınız.
- Yerden herhangi bir şey alırken dizlerinizi bükerek eğiliniz.
İnsanların sağlığını ve sosyal yaşamlarını tehdit eden bu hastalıklarda farkındalığın arttırılması ve bilgilendirilmesi amacıyla 12 Ekim, Dünya Artrit Günü olarak ilan edilmiştir. Kas ve eklem hastalıkları konusundaki duyarlılığı artırmak amacıyla kutlanan bugünde, romatizmal hastalıklar konusunda halkın bilinçlenmesine katkı sağlamak için etkinlikler düzenlenmekte, romatizmal hastalıkların önemli bir halk sağlığı sorunu olduğu anlatılmaya çalışılmaktadır.”
Kaynak: Tekirdağ İl Sağlık Müdürlüğü
